08/07/2022 - 17:54 3158

Oʻzbekiston uchun iqtisodiy islohotlarning hozirgi bosqichida iqtisodiyotda xususiy mulkning rolini oshirish, mulkdorlar huquqlarining kafolatlarini mustahkamlash ustuvor vazifalardan biridir. 

“Qishloq xoʻjaligiga moʻljallanmagan yer uchastkalarini xususiylashtirish toʻgʻrisida”gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonunining qabul qilinishi bilan qishloq xoʻjaligiga moʻljallanmagan yer uchastkalariga xususiy mulk instituti joriy etildi, bu esa mavjud yer munosabatlarini takomillashtirish va Oʻzbekistonda yer bozorini shakllantirish uchun asosdir.

Qabul qilingan Qonunni amalga oshirish va yer uchastkalarini xususiylashtirishning samarali mexanizmlarini yaratish maqsadida Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 14-fevraldagi 71-son qarori qabul qilindi.

Yer uchastkalarini xususiylashtirish mexanizmlarini ishlab chiqishda 2020–2021-yillarda Sirdaryo viloyati hududida yerlarni xususiylashtirish boʻyicha oʻtkazilgan huquqiy eksperiment natijalari, shuningdek, Jahon banki, Osiyo taraqqiyot banki va boshqa xalqaro moliya institutlari ekspertlarining taklif va tavsiyalari inobatga olindi.

Shuni ta’kidlash kerakki, barcha yer uchastkalari xususiylashtirish obyekti boʻlishi mumkin emas. Masalan, ko‘p qavatli uylar bilan band boʻlgan va unga tutashgan foydali qazilma konlari joylashgan yer uchastkalari, shuningdek, atrof-muhit, sogʻlomlashtirish, dam olish va tarixiy-madaniy maqsadlar uchun yerlarning bir qismi boʻlgan yer uchastkalari, shuningdek oʻrmon va suv fondi yerlari xususiylashtirilmaydi.

Shuningdek, chet el fuqarolari, fuqaroligi boʻlmagan shaxslar, xorijiy yuridik shaxslar chet el investitsiyalari ishtirokidagi korxonalar tomonidan yer uchastkalarini xususiylashtirishga yoʻl qoʻyilmaydi.

Yer uchastkasining (erkin yoki erkin boʻlmagan yer uchastkasi) holatiga qarab xususiylashtirish ikki shaklda amalga oshiriladi:

yuridik shaxslar va Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolari tomonidan doimiy foydalanish (egalik qilish), umrbod meros qilib olinadigan egalik qilish yoki ijaraga olish huquqiga ega boʻlgan yer uchastkalarini sotib olish;

elektron onlayn auksion orqali bepul yer sotib olish.

Yer uchastkalarini sotib olish yer uchastkasini xususiylashtirish boʻyicha davlat xizmatlari markazlari orqali yoki Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali masofadan turib taqdim etish uchun ariza berish orqali amalga oshiriladi. Davlat xizmatlarini koʻrsatish uchun ariza berilgan kun uchun belgilangan bazaviy hisoblangan miqdorning 10% miqdorida yigʻim undiriladi.

Olingan arizalar Davlat kadastrlari palatasining tuman (shahar) filiallari tomonidan 5 ish kuni va qurilish bo‘limlari tomonidan 3 ish kuni ichida koʻrib chiqiladi. Arizalarni koʻrib chiqish yakunlari boʻyicha arizachilarga ijobiy yoki salbiy qarorlar bilan tegishli bildirishnomalar yuboriladi.

Agar ijobiy qaror qabul qilinsa, ariza beruvchiga xususiylashtirilgan yer uchastkasining sotib olish qiymatini 10 ish kuni ichida toʻlash taklif etiladi.

Shuni ta’kidlash kerakki, xususiylashtirilgan yer uchastkasining sotib olish qiymati yer uchastkasiga egalik huquqini roʻyxatdan oʻtkazish xarajatlari va topografik rejani tayyorlash xarajatlari (agar kerak boʻlsa) hisobga olingan holda yer soligʻining 20 baravari bazaviy stavkasi asosida hisoblanadi.

Masalan, Toshkent shahrida soliq zonasiga qarab 4 sotix yer uchastkasi Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolariga 4,3 dan 11 mln soʻm, yuridik shaxslarga esa 37,4 dan 177,4 mln soʻmgacha sarflanadi. Samarqandda yakka tartibdagi uy-joy ostida 4 sotixlik yer uchastkasini 2,9 mln soʻm, yuridik shaxslar uchun esa 29,4 mln soʻm miqdorida sotib olish mumkin.

Xarid qiymatini oʻz vaqtida va toʻliq toʻlashdan soʻng, ariza beruvchining nomiga avtomatik ravishda yer uchastkasiga egalik qilish boʻyicha davlat orderi beriladi va 2 ish kuni ichida mulk huquqi belgilangan tartibda roʻyxatdan oʻtkaziladi.

Yer uchastkasini xususiylashtirishdan bosh tortish uchun asoslar:

yer uchastkalarini xususiylashtirish toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan yer uchastkalarini xususiylashtirish uchun asos yoʻq;

tasdiqlangan aholi punktlarining bosh rejalarida, turar-joy qismlarining batafsil rejalashtirish loyihalarida va boshqa shaharsozlik hujjatlarida yer uchastkalarini xususiylashtirishga bevosita toʻsqinlik qiluvchi ma’lumotlar mavjudligi;

Qoraqalpogʻiston Respublikasi Joʻqorgʻi Kengesi, viloyatlar va Toshkent shahar Xalq deputatlari Kengashlarining ariza berishdan oldin qabul qilingan jamoat ehtiyojlari uchun yer uchastkalarini olib qoʻyish toʻgʻrisidagi qarorlarining mavjudligi;

xususiylashtirilgan yer uchastkasiga nisbatan tugallanmagan sud jarayonlarining mavjudligi;

xususiylashtirilgan yer uchastkasida joylashgan koʻchmas mulkka taqiq yoki hibsga olish mavjudligi;

xususiylashtirilgan yer uchastkasini sotish yoki boshqa begonalashtirishga taqiq mavjudligi;

bayonotda notoʻgʻri, qarama-qarshi yoki buzilgan ma’lumotlarni aniqlash;

xususiylashtirilgan yer uchastkasining sotib olish qiymatini toʻlashning amalga oshirilmasligi yoki toʻliq amalga oshirilmasligi.

Yer uchastkasini xususiylashtirishni rad etish uchun asos boʻlgan sabablar bartaraf etilgan taqdirda, ariza beruvchi rad etilgan kundan e’tiboran bir oy ichida davlat xizmatlarini koʻrsatish uchun yigʻim toʻlamasdan qayta ariza berishga haqli.

Yer uchastkalarini xususiylashtirishning ikkinchi shakli elektron onlayn auksion orqali boʻsh yer uchastkalarini sotib olishdir. Boʻsh turgan yer uchastkalarini xususiylashtirish “e-AUKSION” elektron savdo maydonchasi orqali amalga oshiriladi, bu esa barcha potentsial xaridorlarga shaffof jarayon va auksionga teng kirishni ta’minlaydi.

Ushbu elektron savdo maydonchasida tadbirkorlik faoliyati uchun ham, yakka tartibdagi uy-joy qurilishi uchun ham boshlangʻich narxi, maydoni, shuningdek yer uchastkasidan foydalanish uchun barcha sharoitlar koʻrsatilgan boʻsh uchastkalar namoyish etiladi. Shuni ta’kidlash kerakki, yer uchastkalari xususiy mulkni erkin tasarruf etishni cheklaydigan investitsiya yoki boshqa majburiyatlarni oʻrnatmasdan kim oshdi savdosiga qoʻyiladi.

Shuni ta’kidlash kerakki, yer uchastkasini kim oshdi savdosida xususiylashtirishda uning qiymatini 3 yil davomida toʻlash imkoniyati mavjud.

Yer uchastkalarini xususiylashtirishdan tushadigan mablagʻlar yer uchastkasi mulk sifatida sotilgan aholi punktlarining muhandislik-kommunikatsiya infratuzilmasini (gaz, energiya va suv ta’minoti) qurish va rekonstruksiya qilishga yoʻnaltiriladi.

Shuni ta’kidlash kerakki, yer egalari qoʻshimcha imkoniyatlar va kafolatlar oladilar, xususan:

xususiylashtirilgan yer uchastkasini oʻz xohishiga koʻra va oʻz manfaatlari yoʻlida erkin egalik qilish, undan foydalanish va tasarruf etish, shu jumladan garov predmeti sifatida foydalanish, yuridik shaxsning ustav kapitaliga (ustav fondiga) hissa qoʻshish, ijaraga berish huquqiga ega;

xususiylashtirilgan yer uchastkalari xususiy mulkdir va xususiy mulk huquqi daxlsizdir va qonunga muvofiq davlat tomonidan himoya qilinadi;

xususiylashtirilgan yer uchastkalarini jamoat va davlat ehtiyojlari uchun olib qoʻyishga yoʻl qoʻyilmaydi.

Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi

Axborot xizmati